Από τον Ανδρέα Ζουρδό, Διαιτολόγο διατροφολόγο
Ο Albert Εinstein κάποτε είπε ότι είναι πιο εύκολο να διασπάσεις ένα άτομο παρά μία προκατάληψη. Κάπως έτσι έχει η ιστορία με τα διατροφικά δόγματα. Το δόγμα του “είμαστε ότι τρώμε” είναι από τα πιο πληκτικά νοήματα που συναντά κανείς σε άρθρα περιοδικών και στην τηλεόραση. Όλοι καταλαβαίνουν πως χρησιμοποιείται για να δώσει έμφαση στην σημασία της τροφής στην υγεία του ανθρώπου. Η διατροφή παίζει σημαίνοντα ρόλο στην υγεία μας, αυτό δεν χωρά πολλή κουβέντα, είναι όμως η μοναδική παράμετρος για μία καλή κατάσταση υγείας;
Ο πειρασμός του να εξηγούμε μία κατάσταση ως αποτέλεσμα μίας και μοναδικής αιτίας είναι βολικός στο μυαλό των ανθρώπων. Παραδείγματα από άλλες πτυχές της ζωής διαφωτιστικά: Τι κάνει έναν αθλητή να κερδίσει το χρυσό μετάλλιο στο αγώνισμά του; Ο καλός προπονητής; Η καλή διατροφή; Η θέληση για διάκριση; Μερικά χρόνια έντονης προπόνησης; Η’ μήπως ένας συνδυασμός όλων αυτών; Στον αντίποδα τι κάνει έναν άνθρωπο παχύσαρκο; Η διατροφή του; Το περιβάλλον ανθρώπων γύρω από το οποίο ζει; Η έλλειψη σωματικής άσκησης και ο τρόπος ζωής του; Οι αντιλήψεις του για διατροφικά θέματα; Πάλι η απάντηση είναι όλα αυτά μαζί.
Η συσχέτιση των τροφών με την υγεία και την εικόνα του σώματος ενός ανθρώπου είναι μια βιαστική υπέρ-απλούστευση. Κλασσικό παράδειγμα αποτελεί το δόγμα της καθαρής διατροφής. Το τι σημαίνει να τρώμε “καθαρά” είναι κάπως δύσκολο να οριστεί με ακρίβεια, αλλά μία βασική εμμονή αυτής της διατροφικής αίρεσης είναι ότι επιλογές όπως σουβλάκια, πίτσες και fast food είναι μία μορφή διατροφικού 666. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που με “καθαρή” διατροφή έχουν φτάσει σε μονοψήφιο ποσοστό λίπους. Από την άλλη, είναι πολλοί περισσότεροι όσοι δεν μπορούν να προσαρμοστούν με τίποτα σε μία τέτοιου είδους διατροφή.
Μπορεί να πει κανείς πως η εικόνα ενός παχύσαρκου ανθρώπου να τρώει ένα σουβλάκι είναι σαφώς πιο έντονη για να αποτυπωθεί στην μνήμη μας από την εικόνα ενός ανθρώπου με φυσιολογικό βάρος που αθλείται και τρώει την ίδια ακριβώς μερίδα. Όμως μία από τις βασικές αρχές για να μπορούμε να σκεφτούμε λογικά είναι ότι η συσχέτιση δύο γεγονότων (στην συγκεκριμένη περίπτωση διατροφικές επιλογές και σωματικό λίπος) δεν σημαίνει απαραίτητα σχέση αιτίας-αποτελέσματος. Με άλλα λόγια οι διατροφικές επιλογές από μόνες τους δεν προδιαγράφουν ούτε την παχυσαρκία αλλά ούτε και την απώλεια λίπους. Αυτό θα πρέπει να το λάβουν υπόψιν τους όσοι ακολούθησαν μία δίαιτα με επιτυχία: Tο γεγονός ότι μία μέθοδος είχε επιτυχία σε έναν άνθρωπο δεν σημαίνει ότι είναι διατροφική πανάκεια.
Πόσες φορές έχουμε ακούσει ότι “μετά τα 30 άλλαξε ο μεταβολισμός μου”; Αν και όσοι λένε αυτήν την κλασσική δικαιολογία θέλουν να υπαινιχθούν ότι ο οργανισμός τους άλλαξε από μόνος του μόλις έκλεισαν τα τριακοστά τους γενέθλια, στην ουσία διατυπώνουν την αλήθεια. Ο μεταβολισμός είναι το σύνολο των αντιδράσεων που λαμβάνουν χώρα σε έναν οργανισμό. Οπότε όταν ο τρόπος ζωής γίνεται καθιστικός, ο μεταβολισμός μας μειώνεται αφού χρειάζονται πολύ λιγότερες αντιδράσεις για να παραχθεί ενέργεια για να ζήσουμε.
Αν τρώτε τη χοληστερίνη που υπάρχει στο κρόκο του αυγού η ενδογενής παραγωγή χοληστερίνης από το συκώτι σας μειώνεται. Όταν η πρόσληψη της χοληστερίνης μειώνεται τότε η παραγωγή χοληστερίνης αυξάνεται. Άλλη μια φορά αποδεικνύεται πως δεν είμαστε ότι τρώμε.
Όταν εξακολουθούμε να τρώμε το ίδιο με τα νεανικά μας χρόνια όπου ενδεχομένως είχαμε λιγότερο καθιστική ζωή επόμενο είναι να παχύνουμε.Μία βασική ιδέα της Βιολογίας είναι πως η μορφή ακολουθεί την λειτουργία – αυτό μάλιστα το μοιράζεται με την αρχιτεκτονική.
Κάπου εδώ πρέπει να αναφερθεί και η συνεισφορά στην γενικότερη σύγχυση της εξαιρετικά ρηχήςταινίας Super Size me , η οποία μεγέθυνε τις αρνητικές προκαταλήψεις για τo fast food, ανάγοντας το σε σύγχρονο μπαμπούλα. Πέραν της υστερίας που έσπειρε η ταινία, σαν επιπλέον δωράκι έδωσε τροφή και στην γενικότερη αρνητική προκατάληψη που έχουν πολλοί Έλληνες κατά τής Αμερικής. Οπότε δεν αποτελεί έκπληξη πως κέρδισε τις εντυπώσεις από το ευρύ κοινό.Για όσους δεν την έχουν παρακολουθήσει, στην ταινία εξετάζεται η περίπτωση ενός ανθρώπου που επί ένα μήνα τρεφόταν με τα μεγάλα γεύματα της αλυσίδας των McDonalds, δηλαδή εκτός από το Bic Mac είχε την πιο πλούσια επιλογή σε πατάτες και Coca Cola με ζάχαρη. Στο τέλος του μήνα οι δείκτες υγείας του είχαν χειροτερεύσει δραματικά. Ξανά καμία έκπληξη εδώ, ενδεχομένως κάτι ανάλογο θα συνέβαινε αν αντί για McDonalds κατανάλωνε τις αντίστοιχες θερμίδες από σπιτικό ή “καθαρό” φαγητό. Εδώ θα κάνω τον δικηγόρο του διαβόλου. Πόσους άλλους ανθρώπους ξέρετε που να έχουν αποπειραθεί κάτι αντίστοιχο με τον ήρωα του Super size me; Τι αποτελέσματα θα είχε στους δείκτες της υγείας του αν δεν έτρωγε τηγανιτές πατάτες για 30 μέρες 3 φορές την μέρα; Αν αντί για τα 40-50 γραμμάρια ζάχαρης της Coca Cola 90 φορές τον μήνα, προτιμούσε Coca Cola light ή νερό; Αν τα έκανε όλα αυτά και επιπλέον γυμναζόταν καθημερινά (το ξέρω ότι είναι ουτοπία για πολλούς, αλλά ουτοπία είναι και το να τρώει κάποιος επί 30 μέρες στα McDonalds).Όλα αυτά είναι ενδεικτικά της έννοιας του πλαισίου μίας διατροφής. Σε επίρρωση των παραπάνω έρχεται και η περίπτωση του 57χρονου Don Gorski , του ανθρώπου που έχει φάει πάνω από 25.000 Big Mac στην ζωή του ενώ είναι υγιέστατος σύμφωνα με τον γιατρό του. Καλά μαντέψατε, ο Gorski γυμνάζεται τακτικά.
Συμπερασματικά, το μυαλό μας συχνά ψάχνει για μονοδιάστατους μηχανισμούς κατανόησης της πραγματικότητας. Φυσικά αυτό είναι θεμιτό για τον περισσότερο κόσμο που αρέσκεται να ζει σε ψευδαισθήσεις και να δημιουργεί “Βαρβάρους” εκεί που δεν υπάρχουν. Η μαγική λύση σε ζητήματα που εξαρτώνται από την ανθρώπινη συμπεριφορά, όπως η διατροφή, δεν υπάρχει και συνήθως τα πράγματα δεν είναι μόνο άσπρα ή μαύρα. Όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε διατροφικές συμπεριφορές και τα αποτελέσματα τους, πρέπει να έχουμε στο νου ότι πολλοί παράγοντες περιπλέκονται και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους σε απροσδόκητες κατευθύνσεις. Αυτό σημαίνει ότι το μείγμα πολλών στοιχείων μαζί δίνει κάτι τελείως διαφορετικό απ’ ότι κανείς θα περίμενε σε σχέση με το απομονωμένο αποτέλεσμα του κάθε στοιχείου ξεχωριστά.
Διαβάστε επίσης
Αντρέα ευχαριστούμε ένα ακόμη ενδιαφέρον άρθρο. Αν και στην αρχή με παραξένεψε ο τίτλος πρέπει να πω!
Συνέχισε έτσι!
Reader χαίρομαι που το βρήκες ενδιαφέρον.Μερικά χρόνια πριν είναι πολύ πιθανό κι εμένα να με παραξένευε ο τίτλος, ειδικά αν ήξερα οτί το γράφει κάποιος που έχει σπουδάσει διατροφολογία :). Πάντως πουθενά σε όλες τις σπουδές μου δεν συνάντησα το “είμαστε ότι τρώμε”, ενδεικτικό το ότι δεν έχει επιστημονική προέλευση.
Τι να πω ρε φίλε;…!!!! Είναι σαν να μην γράφει ένας φέτας :) διατροφολόγος αλλά κάποιος άλλος…
Συγχαρητήρια για το άρθρο! Χαίρομαι που από τα πρώτα χρόνια ενασχόλησής μου με το ΒΒ γνώρισα εσένα και με έκανες πολύ open minded! Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι το έχω ρίξει στη σαβούρα… Καταλαβαίνεις τι εννοώ!
Εκτός και αν απλά θέλεις να μας ρίξεις στάχτη στα μάτια για να μην πετύχουμε τους στόχους μας! :) lol
Καλή συνέχεια man!!!!
Σωκράτη “ο λόγος σου με χόρτασε” , σ’ευχαριστώ πολύ φίλε μου.
Εξαιρετικό άρθρο, συγχαρητήρια!
Δηλαδή , εγω που σε λίγες μέρες κλείνω τα 30… εχω ακόμη ελπίδα? :) Εξαιρετικό άρθρο , ευχαριστούμε!
Ρία και Σπύρο σας ευχαριστώ. Έκανα μία μικρή διόρθωση στο άρθρο αντί για “δύσκολο” στην πρώτη πρόταση έπρεπε να γράψω “εύκολο”, kudos στον φίλο μου τον Στέλιο που παρακολουθεί το blog στενά.
Εξαιρετικό άρθρο,το οποίο καταρρίπτει τελείως μερικά λογικοφανή επιχειρήματα που διαδίδονται συχνά για το fast food, συνήθως μέσω μαζικών mail, τα οποία όμως είναι τελείως παρανοικά.
ΜcDonald’s fries don’t decompose and other silly arguments
Συνυπογράφω τα εξής λόγια από το άρθρο: “People are going to claim I am biased in favor of fast food and that I am saying that it is perfectly healthy and that it is what you should be eating all the time. So I feel like I need to address that ridiculous and obvious straw man argument ahead of time. Yes, I do enjoy the occasional fast food meal, and no I am not saying that fast food is good for you. There are many reasons why should not eat too much food (fast or not) that is deep fried or has little nutritional value like french fries. What I am saying is that there are ways to make that point without using meaningless invalid arguments that are just designed to frighten people.”
Εξαιρετικός once again φίλτατε! Χαίρομαι ιδιαίτερα όταν καταρρίπτονται από τους ειδικούς οι κάθε είδους αβασάνιστες ρετσέτες.
Ναι, ναι και ναι. Μπράβο για το άρθρο. Μπορεί η διατροφική μας συμπεριφορά να λέει πολλά για το ποιοι είμαστε και πώς αισθανόμαστε (γι’αυτό και το “είμαστε ό,τι τρώμε” είναι δημοφιλής φράση), αλλά είναι μια μόνο διάσταση.
Η διπολική προσέγγιση του καλού/κακού φαγητού είναι επικίνδυνη, αφοριστική, απόλυτη και ενισχύει το διατροφικό ψυχαναγκασμό και τις διαταραχές πρόσληψης τροφής.
Και ενώ υπάρχει έντονο το στερεότυπο του καλού/κακού φαγητού (με φανατικούς εκατέρωθεν!), διαπιστώνεται και ένας ακόμα φανατισμός, εθνικιστικός αυτή τη φορά. Σίγουρα τα αμερικάνικα φαστ φουντ που γνωρίζουμε είναι evil corporations που δημιουργούν τρόφιμα με ενισχυντική υπεραξία, αλλά…αν δει κανείς τις ποσότητες γύρου, cocacola και τηγανιτής πατάτας που καταναλώνονται στην Τούμπα Θεσσαλονίκης…δεν κοιτάμε λίγο πρώτα στα δικά μας, πριν χρησιμοποιήσουμε αποδιοπομπαίους τράγους; (μηχανισμός άμυνας θα μου πείτε είναι- άρνηση, προβολή, εξιδανίκευση)
Καλλιόπη τα είπες όλα νομίζω. Πόσες φορές έχω δει παχύσαρκα παιδάκια, που οι γονείς τους δεν τα αφήνουν να φάνε ποτέ fast food, ούτε για μία φορά τον μήνα. Αλλά τα στουμπώνουν με πιάτα σπιτικού φαγητού, με πολύ περισσότερες θερμίδες από όσες έχει ένα burger ή σπιτικά γλυκά που πάλι μάλλον και αυτά δεν κάνουν κακό ποτέ. Πιστεύω πως τις περισσότερες περιπτώσεις αυτά τα φαγητά δημιουργούν μεγαλύτερα προβλήματα αφού όχι μόνο περιέχουν θερμίδες αλλά υπάρχει και η πίεση από τον δημιουργό τους να καταναλωθούν “Φάε το γλυκό που μας έφτιαξε η γιαγιά” κτλ. Και φυσικά μετά δεν είναι περίεργο πως υπάρχει παχυσαρκία σε μέρη που δεν ξέρουν τι είναι τα αμερικάνικα ταχυφαγεία. Επίσης, όπως τόνισες κι εσύ, έχει να κάνει και με πολιτικές πεποιθήσεις, ακροδεξιές απόψεις καλλιεργούν τέλεια την θετική προκατάληψη με οτιδήποτε έιναι σπιτικό. Επίσης ο εθνικισμός έχει 2 μέτρα και 2 σταθμά, μια απίστευτη ασυνέπεια. Κλασσικά ανατολίτικα φαγητά, όπως ο μουσακάς ή οι μελιτζάνες Ιμάμ-μπαϊλντί δεν κριτικάρονται ποτέ. Δεν έχω δει ποτέ κάποιο άρθρο να κάνει κριτική σε αυτά ως ανθυγιεινά, είναι οι δικές μας “ιερές αγελάδες”. Και ίσως δεν κριτικάρονται ποτέ γιατί χρησιμοποιούμε το “Ανατολίτικα” και όχι “Τούρκικα” που ακούγεται κάπως. :)
http://www.cartoonstock.com/lowres/dre0637l.jpg
Έξυπνο Σταμάτη :)!
Πολύ διαφωτιστικό κείμενο Ανδρέα, ευχαριστώ!
Γιώργο ευχαριστώ, χαίρομαι που σου άρεσε.