Από τον Ανδρέα Ζουρδό, Διαιτολόγο διατροφολόγο

Πόσες φορές έχετε ακούσει ότι μία τροφή είναι “πλούσια σε αντιοξειδωτικά” ;

Οι αντιοξειδωτικές ουσίες είναι το πιο σύγχρονο διαφημιστικό εργαλείο στην αγορά των τροφίμων. Πιο συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι το 60% των καταναλωτών θα προτιμήσουν ένα προϊόν με αντιοξειδωτικές ουσίες. Υπάρχει ένα προφανές φωτοστέφανο υγείας σε κάθε τρόφιμο ή συμπλήρωμα που διαθέτει αντιοξειδωτικά. Άραγε αξίζει να διατεθούν επιπλέον χρήματα για μία τροφή που διαθέτει παραπάνω αντιοξειδωτικά; Τελικά, ισχύει ή όχι πως τα αντιοξειδωτικά συμπληρώματα κάνουν καλό στην υγεία;

Κάτι που συχνά ακούγεται για τις αντιοξειδωτικές ουσίες είναι πως μπορούν να επηρεάσουν, ανεξαρτήτως άλλων μεταβλητών, το ρίσκο για την ανάπτυξη καρκίνου και καρδιαγγειακής νόσου. Η αλήθεια είναι πως το οξειδωτικό στρες όντως έχει συσχετιστεί με παθολογικές καταστάσεις.  Από την άλλη δεν χωρά πολλή κουβέντα πως οι παραπάνω παθολογικές καταστάσεις έχουν τεράστια συνθετότητα στα αίτια που τις προκαλούν και στο πώς αυτά περιπλέκονται και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Οπότε το να απομονώνουμε ένα μικρό μέρος από την παθοφυσιολογία τους, στέλνοντας το στο πυρ το εξώτερον μάλλον αποτελεί βιαστική απλούστευση.

Συνήθως όσοι εκφράζουν ενθουσιασμό για τα αντιοξειδωτικά στηρίζονται σε στοιχεία από έρευνες που έγιναν σε κάποια  απομονωμένη καλλιέργεια κυττάρων. Οι έρευνες που λαμβάνουν χώρα μέσα σε ένα εργαστήριο δεν είναι άνευ αξίας αλλά δεν σημαίνει ότι μας δείχνουν πάντα τι συμβαίνει στο πολύ πιο σύνθετο περιβάλλον του ανθρωπίνου σώματος . Το οποίο αλληλεπιδρά και με άλλες χημικές ουσίες εκτός των αντιοξειδωτικών. Γι’ αυτό χρειάζεται η επαλήθευση των εργαστηριακών ερευνών στην πραγματική ζωή: Αυτή η προσπάθεια επαλήθευσης των εργαστηριακών ερευνών είχε μερικά απογοητευτικά αποτελέσματα. Μερικές μνημειώδεις αποτυχίες των αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων αποτελούν οι εξής.

  • Τα συμπληρώματα αντιοξειδωτικών αναιρούν την ευεργετική επίδραση της γυμναστικής με το να αποτρέπουν τις θετικές  προσαρμογές στην ευαισθησία στην ινσουλίνη.
  • Τα συμπληρώματα αντιοξειδωτικών αυξάνουν την πιθανότητα για εμφάνιση καρκίνου στους καπνιστές.
  • Τα συμπληρώματα αντιοξειδωτικών αποτυγχάνουν στο να μειώσουν τις πιθανότητες για καρκίνο σε υγιείς ανθρώπους.
  • Πρόσφατη εκτενής ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας έδειξε πως τα αντιοξειδωτικά συμπληρώματα δεν έχουν καμία επίδραση στην θνησιμότητα σε υγιείς ανθρώπους ή σε ασθενείς με διάφορες ασθένειες.

Τι ρόλο εξυπηρετεί το οξειδωτικό στρες;

Το οξειδωτικό στρες είναι μία έννοια που συχνά χρησιμοποιείται σαν μπαμπούλας στην προπαγάνδα των αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων.Είναι ο “κακός” που κυνηγούν τα αντιοξειδωτικά. Αφού καλλιεργηθεί το κατάλληλο περιβάλλον φόβου για το οξειδωτικό στρες, μετά κάποιος θα βρεθεί να μας πουλήσει το αντίδοτο. Όμως αφήσουμε για λίγο την ασπρόμαυρη επιστημονική φαντασία, που είναι γεμάτη από δυνάμεις του καλού και του κακού και ας γυρίσουμε στην πραγματικότητα. Θα σας έκανε εντύπωση αν μαθαίνατε πως η γυμναστική προκαλεί οξειδωτικό στρες;  Αν όντως το οξειδωτικό στρες μας κάνει μόνο κακό τότε  η καθιστική ζωή είναι η λύση!  Κάπου εδώ μάλλον κάτι δεν κολλά. Μήπως το οξειδωτικό στρες δεν είναι τόσο κακό;

O Mark Rippetoe προκαλεί οξειδωτικό στρες στον οργανισμό του κάνοντας άρσεις θανάτου.

O Mark Rippetoe προκαλεί οξειδωτικό στρες στον οργανισμό κάνοντας άρσεις θανάτου.

Αξίζει να δούμε τι λέει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Ασφάλεια των Τροφίμων όσον αφορά το θέμα των αντιοξειδωτικών και τους ισχυρισμούς περί θετικής επίδρασης των στην υγεία: “Με βάση τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα πως δεν υπάρχει σχέση αιτίας-αποτελέσματος μεταξύ της κατανάλωσης τροφών ή κάποιου απομονωμένου συστατικού από μία τροφή, που να προκαλεί μία ευεργετική επίπτωση η οποία να συσχετίζεται με την αντιοξειδωτική δράση, το αντιοξειδωτικό περιεχόμενο, ή τις αντιοξειδωτικές ιδιότητες, και την προστασία των σωματικών κυττάρων και μορίων όπως το DNA, οι πρωτεΐνες και τα λιπίδια από οξειδωτική βλάβη.”

Πώς τα Μ.Μ.Ε προωθούν την παραπληροφόρηση και την σκουπιδοεπιστήμη

Η έμφαση στα αντιοξειδωτικά δημιουργεί τεράστια σύγχυση και αποπροσανατολισμό στην κοινή γνώμη. Οι περισσότεροι άνθρωποι που χρειάζονται βοήθεια στην διατροφή τους δεν αντιμετωπίζουν ένδεια αντιοξειδωτικών, το πραγματικό και οφθαλμοφανές  πρόβλημα τους βρίσκεται στην υπερκατανάλωση θερμίδων. Φυσικά, τα αντιοξειδωτικά “γράφουν” περισσότερο σε συζητήσεις στα Μ.Μ.Ε και σε διάφορα άρθρα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά και μόνο για αυτοπροβολή και επίδειξη επιστημοσύνης. Ο περισσότερος κόσμος δεν διαθέτει τις επιστημονικές γνώσεις να καταλάβει αν αυτό που του σερβίρουν στέκει. Επόμενο είναι τα αντιοξειδωτικά να κερδίζουν την μάχη των εντυπώσεων.

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, τελευταία οι επιστήμονες έχουν καταλάβει πως το οξειδωτικό στρες,μπορεί τελικά  να είναι κάτι χρήσιμο στον ανθρώπινο οργανισμό, αφού διαθέτει το δυναμικό να αυξήσει το προσδόκιμο ζωής και να βελτιώσει την μεταβολική υγεία. Φυσικά, είναι πολύ δύσκολο τέτοια νοήματα να διατυπωθούν ανοιχτά στα Μ.Μ.Ε , τα οποία εκχωρούν τον διαφημιστικό τους χρόνο σε εταιρίες τροφίμων και συμπληρωμάτων οι οποίες προωθούν τα αντιοξειδωτικά ως την διατροφική πανάκεια.

Συμπέρασμα

Η επιστημονική πρόοδος οδηγεί στην καλύτερη κατανόηση ενός αντικειμένου. Μήπως ο σκεπτικισμός απέναντι στα αντιοξειδωτικά είναι μία άρνηση του “μέλλοντος”  και αυτής της προόδου στην διατροφή; Ίσως θα μπορούσαμε να μιλάμε για κάτι τέτοιο αν δεν υπήρχε τόσο βαρύς αντίλογος βασισμένος σε έρευνες για αυτήν την μόδα. Πόσο πραγματικά προοδευτικό  είναι το να λέμε “ναι” σε ότι καινούριο πλασάρεται σαν πανάκεια; Μήπως αντί για ένα βήμα μπροστά πρόκειται για οπισθοδρόμηση; Είναι καιρός να δούμε τι κρύβεται πίσω από τους σοβαροφανείς “ειδικούς” , τις γραβάτες, τον πολιτικά ορθό λόγο, την λαγνεία  των Μ.Μ.Ε για επιστημοσύνη, την υστερία με το οξειδωτικό στρες και την σωτήρια επέμβαση των αντιοξειδωτικών.

Διαβάστε ακόμα

Ταφόπλακα στην βιταμινοθεραπεία

Μέλι δια πάσαν νόσον

Βιβλιογραφία

Ristaw, et al. ( 2009). Antioxidants prevent health-promoting effects of physical exercise in humans. Proceedings of the National Academy of the National Academy of Sciences of the United States of America

Ruano-Ravina A, Figueiras A, Freire-Garabal M, Barros-Dios JM (2006). Antioxidant vitamins and risk of lung cancer. Curr. Pharm. Des. 12 (5): 599–613.

Bjelakovic G, Nikolova D, Gluud LL, Simonetti RG, Gluud C. Antioxidant supplements for prevention of mortality in healthy participants and patients with various diseases. Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 2. Art. No.: CD007176. DOI: 10.1002/14651858.CD007176

Schürks M, Glynn RJ, Rist PM, Tzourio C, Kurth T.(2010) Effects of vitamin E on stroke subtypes: meta-analysis of randomised controlled trials.British Medical Journal.  doi: 10.1136/bmj.c5702.

Ristow M. and Zarse K. (2010). How increased oxidative stress promotes longevity and metabolic health: The concept of mitochondrial hormesis (mitohormesis). Experimental Gerontology. 45, 6. 410-418.